Roetfilter

Vanaf 1 januari 2007 moeten alle dieselaangedreven machines en heftrucks in binnenruimtes voorzien zijn van een goedgekeurde roetfilter. Deze verplichting is bovenop het bestaand verbod op het inzetten van dieselheftrucks tot en met 4 ton in binnenruimtes.

De overheid heeft de roetfilter- en vervangingsverplichting ingevoerd, omdat uitlaatgassen van dieselmotoren (DME’s) zijn aangeduid als kankerverwekkend. Het handhavingsbeleid is gericht op het terugdringen van de blootstelling aan DME’s. Een roetfilter moet de DME met minimaal 70% verminderen.

Bij het kiezen van een roetfilter is het belangrijk dat de eigenschappen en de capaciteit van de filter zijn afgestemd op de karakteristieken van de betreffende machine/truck. Gebeurt dit niet kunnen problemen als, toename van brandstofverbruik, afname van het motorvermogen, stijging van de motortemperatuur veroorzaken. Neem daarom eerst contact op met ons.

Waarom roetfilters?
Al decennia lang vormt de luchtkwaliteit een probleem waarvan de gevolgen merkbaarzijn in alle delen van de samenleving. Ondanks verbeteringen in de afgelopen jaren, zoals een reductie van de uitstoot van schadelijke stoffen van 50 tot 80%, is het nog altijd noodzakelijk om te werken aan het verbeteren van de luchtkwaliteit, met name in dichtbevolkte gebieden. Zo blijkt uit RIVM-rapporten dat er in Nederland jaarlijks gemiddeld 18.000 mensen te vroeg sterven aan de gevolgen van langdurige blootstelling aan bijvoorbeeld roetdeeltjes en stikstofdioxide. Ook leidt luchtverontreiniging tot meer gezondheidsklachten van mensen met luchtwegaandoeningen en ziekten (zoals een verminderde longfunctie, allerlei hart- en vaatziekten) en een toename van de kans op verschillende vormen van kanker. Bovendien leidt Europese milieuregelgeving rond de maximaal toelaatbare hoeveelheid fijnstof en stikstofdioxide in de lucht er toe dat op een groot aantal plaatsen in Nederland nauwelijks nog kan worden gebouwd. De dieselmotor wordt gezien als een belangrijke verspreider van fijnstof en stikstofdioxide, stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid. Roet en PAK’s (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen), bestanddelen van DieselMotorenEmissies (DME’s), zijn kankerverwekkend gebleken. Roetfilters kunnen deze stoffen opvangen en

daarmee voorkomen dat deze in ons milieu terechtkomen. Binnen de bouwsector worden veel dieselgedreven werktuigen ingezet, waardoor machinisten/bestuurders in direct contact komen met DME’s. Hierdoor wordt de kwaliteit van de werkplek aangetast. De overheid heeft een subsidieregeling in het leven geroepen, bedoeld om het retrofit monteren van roetfilters op werkmateriaal te stimuleren. Het doel van deze regeling is de luchtkwaliteit van het binnenstedelijk milieu te verbeteren.

Overheidsbeleid
Begin 2006 zijn DieselMotorEmissies (DME’s) aangewezen als kankerverwekkende stof of mengsel. Volgens de Arbeidsinspectie moet de werkgever maatregelen nemen om blootstelling aan kankerverwekkende stoffen te voorkomen of in ieder geval te beperken tot een zo laag mogelijk niveau. Als eerste maatregel valt daarbij te denken aan vervanging, bijvoorbeeld diesel gedreven heftrucks vervangen door elektrisch gedreven heftrucks. De vervangingsplicht geldt uitsluitend wanneer het technisch uitvoerbaar is om de machine te vervangen. Is het technisch wel mogelijk om een machine te vervangen, maar om bedrijfstechnische redenen niet? Dan moeten andere maatregelen worden getroffen. Een mogelijkheid is dan het plaatsen van roetfilters. Roetfilters kunnen voor vrijwel iedere motor worden geleverd. De resultaten van de bovenstaande maatregelen moeten getoetst worden: worden er wel voldoende resultaten behaald? De overheid heeft op dit moment nog geen grenswaarde vastgesteld om de resultaten aan te toetsen. De Gezondheidsraad is wel bezig met het vaststellen van risicogrenzen in geval van blootstelling aan DME’s. Zolang er nog geen wettelijke grenswaarde is vastgelegd, moet de werkgever de resultaten toetsen aan de grenswaarde die hij zelf heeft vastgesteld. Daarbij moet hij die grenswaarde zo laat mogelijk stellen. Het overleg met werknemers (in het kader van de Arbocatalogus) moet leiden tot een grenswaarde die de streefwaarde zo dicht mogelijk

benadert. Er moet duidelijk kenbaar worden gemaakt waarom een grenswaarde dichter bij de streefwaarde niet mogelijk is. Het is niet zondermeer toegelaten om een waarde dicht bij de verbodswaarde als grenswaarde te hanteren. VROM heeft per 1 januari 2008 een subsidieregeling ingevoerd voor roetfilters op mobiele werktuigen. Eigenaren van bijvoorbeeld grondverzetmachines met een vermogen vanaf 75 kW ontvangen een vergoeding van 35 % van de aankoop- en inbouwkosten van het roetfilter.

Dieselmotoren en roet
Dieselmotoren zijn zuinig in het gebruik. Bij de verbranding van diesel komt echter veel roet vrij. Roet bestaat uit deeltjes die ontstaan na onvolledige verbranding en die bij afkoeling een zwart aërosol vormen. Een aërosol bestaat uit vaste of vloeibare deeltjes die in een gasvormig milieu, in dit geval de atmosfeer, wordt verspreid. Door hun geringe dimensie, van een tienduizendste tot een miljoenste van een millimeter kunnen deze deeltjes probleemloos tot diep in de menselijke luchtwegen doordringen. In het verleden ontstond roet voornamelijk ten gevolge van industriële verbranding en huisverwarming. De voornaamste bron ligt momenteel bij de dieselverbranding in personenwagens en vrachtvervoer. Een gevolg daarvan is dat het grote publiek dagelijks en in hoge mate aan deze ongezonde deeltjes wordt blootgesteld. Bij het indelen van roetdeeltjes wordt onderscheid gemaakt in de grootte ervan:

• PM10: deeltjes met een doorsnede kleiner dan 10 micrometer;
• PM2,5: deeltjes met een doorsnede kleiner dan 2,5 micrometer;
• PM0,1: deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer (ultrafijn).

Zoals eerder vermeld vormen de roetpartikels in de uitlaatgassen een gevaar voor de gezondheid: ze kunnen zware long- en hartaandoeningen veroorzaken. Verschillende studies hebben aangetoond dat per jaar 10.000 tot 19.000 sterfgevallen toe te schrijven zijn aan de uitlaatgassen van dieselmotoren. De grootste boosdoener zijn de PM10 deeltjes, die afgevangen kunnen worden door roetfilters.

Werking van roetfilters
Roetfilters kunnen worden onderscheiden in gesloten “wall flow” filters en (half) open filters.5 Het is verleidelijk een roetfilter te zien als een zeef waar uitlaatgassen door heen kunnen en roetdeeltjes in blijven liggen. Deze voorstelling is echter onjuist. Vooral de kleinere deeltjes worden afgevangen doordat zij vastkleven aan de wanden van de poriën van het filtermateriaal. Roetfilters zijn daardoor ook voor de allerkleinste deeltjes effectief. Een roetfilter kan worden gemaakt van keramisch materiaal, bijvoorbeeld uit siliciumcarbide. Een roetfilter wordt zo dicht mogelijk bij de motor in het uitlaatsysteem

gemonteerd. Er is onderscheid in passieve en actieve roetfilters. In een passief roetfilter worden de roetdeeltjes opgevangen in een filter en door middel van katalyse omgezet. In een actief roetfilter oxideren de roetdeeltjes door het toevoegen van stoffen (additieven) aan het systeem, of door verbranding of verhitting van de deeltjes. Bij het monteren van een roetfilter is het streven dat het motorvermogen niet wordt verminderd, maar het kan voorkomen dat de motor 2 tot 4 % meer brandstof verbruikt.

Met een roetfilter kan de deeltjesemissie sterk worden gereduceerd. De reductie is in de praktijk afhankelijk van het type motor en het zwavelgehalte in de brandstof. Afhankelijk van deze factoren kan een roetfilter de emissie van deeltjes verminderen met meer dan 90 %. Naast een reductie van roet zorgt het filter ook voor reductie van de uitstoot van koolwaterstoffen (HC’s) en CO; een reductie van meer dan 70 % is aangetoond. Door de ophoping van vervuilende deeltjes afkomstig van de motorolie, brandstof en slijtage van de motor treedt vervuiling van het filter op. Deze vervuiling kan niet worden geregenereerd. Daarom moet het filter regelmatig worden onderhouden en schoongemaakt. Door de vervuiling neemt na verloop van tijd de tegendruk van het filter toe.

Op de vraag welk type roetfilter nu geschikt is voor een bepaald mobiel werktuig is geen pasklaar antwoord te geven. Dit zal afhangen van diverse factoren. Bij het bepalen van het geschikte roetfilter kunnen de volgende vragen een rol spelen:

• bevindt de machine zich binnen, buiten of een combinatie daarvan?
• bevindt de machine zich in de buurt van een elektrische bron?
• werkt de machine in het veld, ver van de onderhoudswerkplaats?
• wat is de bedrijfstijd per dag van de machine?
• waar wordt de machine voor ingezet?
• is zwavelarme dieselolie verkrijgbaar?
• hoe groot is het olieverbruik?

Deze vragen kunnen het beste samen met de dealer van roetfilters doorgenomen worden, waarbij een aantal kenmerken van de machine ook een rol spelen, bijvoorbeeld:

• hoe hoog is de uitlaatgastemperatuur?
• wat is de maximale tegendruk van het systeem?
• wat is de cilinderinhoud/nominaal toerental?
• wat is de roetwaarde/onderhoudsinterval?